Nowy Targ

Łaciń. Neoforum, niem. Neumarkt, miasto powiatowe, stolica Podhala, leży w dolinie dunajeckiej al. nowotarskiej, w widłach Białego i Czarnego Dunajca, w odl. 84 klm. od Krakowa a 18 kml. od st. dr. żel. Podkarpackiej w Chabówce. Dolina nowotarska nie jest zupełnie równiną, ale ma tak dalece pagórkowaty charakter, że z miasta niewidać wcale Tatr. Za miastem na lewym brzegu rzeki jest cmentarz i starożytny modrzewiowy kościółek ś. Anny, podług napisu w 1219 r. wystawiony, dobrze zachowany i uważany za najdawniejszy w tych stronach. Podanie ludowe przypisuje fundacyę zbójcom, którzy w ołtarzu mieli umieścić obraz uniesiony z Węgier. Miasto ma 5087 mk., 4685 rzym.-kat., 4 gr.-kat. i 398 izraelitów. Ludność trudni się rolnictwem, handlem i płóciennictwem. Jest tu parafia rzym.-kat., z pięknym murowanym kościołem, zabytkiem budownictwa XIV w., ratusz i kilkanaście kamienic. Celom humanitarnym służy fundusz ubogich, założony w 1803 r. przez ks. Tom. Zamojskiego, zostający pod zarządem gminy. Pomimo nieurodzajności gleby lud jest stosunkowo zamożny, mieszka w schludnych drewnianych, deszczkami krytych chatach, zajmuje się przemysłem domowym, mianowicie bednarstwem i tkactwem, dostawą materyałów w hutach żelaznych w Poroninie i Zakopanem, furmanką, chowem owiec i handlem. Gwara tutejsza ma wiele właściwości i wyrażeń w innych stronach nieużywanych.

Nowy Targ należy do rzędu najstarszych osad w tej wielkiej tatrzańskiej dolinie. Bodźcem do kolonizacyi tych stron była fundacya klasztoru cystersów, naprzód w Ludzimierzu, wsi graniczącej z Nowym Targiem, w 1234 r. przez Teodora, wójta krakowskiego, który sprowadził zakonników częścią z Jędrzejowa, częścią z Włoch. Gdy jednak napady gnieżdżących się tu zbójców niepokoiły nieustannie klasztor, Teodor ów, nabywszy za 100 grzywien wś Szczyrzyc, przeniósł tam klasztor w 1245 r. Opat nowego klasztoru Piotr uzyskuje w 1252 r. przywilej Bolesława, ks. sandomierskiego i krakowskiego, na założenie nad Dunajcem, na obszarze należącym do klasztoru, miasta na prawie niemieckim, pod nazwą Nowy Targ, uposażonego stoma łanami ziemi. Dla ochrony miasta i przyległych dóbr klasztornych, opaci wznieśli w pobliżu warowny zameczek, nazwany Szaflary (Schefflary). Już podczas drugiego napadu Tatarów r. 1260, zginęli wszyscy mieszkańcy stający w obronie rodzinnej strzechy. Nieznane nam powody wyłoniły potrzebę powtórnej lokacyi, na którą Kazimierz Wielki wydał w 1346 r. nowy przywilej. Zarazem nadał król ten miastu prawo niemieckie i kilkuletnią wolność. Jeszcze przed 1343 r. wybudowano w Nowym Targu murowany kościół i założono parafię rzym.-kat. W 1380 r. ówczesny opat wypuścił zamek w Szaflarach, zapewne z przyległym folwarkiem, w dzierżawę żydowi, który świeżo przyjął chrześciaństwo i tem sobie pozyskał zaufanie zakonników. Przemyślny spekulant wybrał to ustronne nadgraniczne miejsce na mennicę fałszywej monety pogranicznych krajów. Pomimo zażaleń okolicznych mieszkańców, a nawet zaniesionej do króla skargi, opat pobłażliwie cierpiał fałszerza i nie myślał go wyrugować z Szaflar. Wtedy z rozkazu królewskiego Sędziwój z Szubina ze zbrojnym oddziałem zajął zameczek, zburzył warownię, fałszerza śmiercią przez spalenie ukarał, a klasztorowi skonfiskował dobra. W krótkiej wojnie z Maciejem węgierskim poparli Nowotarżanie króla Kazimierza IV, za co uzyskali potwierdzenie przywileju nadającego im magdeburgię 1478 r. i dwa jarmarki, a w wojnie o tron węgierski między Janem Olbrachtem i Władysławem czeskim zasłużyli się tak bardzo podczas oblężenia Koszyc i powrotu wojska, że im Jan Olbracht w r. 1493 nowo potwierdził przywileje. Zdaje się jednakże, że w tym czasie nastąpił zastój w rozwoju miasta, omijali je bowiem kupcy węgierscy zmuszani jechać z towarem gościńcem, prawdopodobnie dla tego, że drogi były zaniedbane i ztąd poleca Zygmunt III Waza w 1595 r., ażeby ci kupcy podróż na Nowy Targ obracali, a w 1603 r. ustanawia tu składy wina.

W tym samym czasie zawiązało się towarzystwo górnicze, pragnące poszukiwać szlachetnych kruszców w okolicy tego miasta, albowiem już dawniej podług Miechowity miano o trzy mile od Nowego Targu wydobywać srebro, i wyrabiają sobie mieszczanie przywilej Zygmunta III z 20 maja 1619 r., wyłącznego poszukiwania rud, budowania mnichów, kuźnic i domów dla górników. Towarzystwo obowiązało się zato oddawać Rzpltej oznaczoną ilość czystego metalu każdego gatunku i zachować prawa i zwyczaje praktykowane w żupach olkuskich. Jakkolwiek przywilej oświadczał, że za szczególną łaską Bożą a przez przemysł i usilność ludzką, kopalnie miedzi, srebra i innych kruszców w znacznej obfitości zostały odkryte i dozwolił przedsiębiorcom wolny wrąb w lasach, w miejscu przez starostę wskazanem, to przecież górnictwo nierozwinęło się i lustracya z r. 1636 niewspomina o niem. Ażeby podnieść miasto ustanowiono w niem tedy skład soli i ołowiu w r. 1637, a nadto 1647 r. pozwolił król Władysław IV Waza poszukiwać kruszców każdemu. Mamy ślady, że robiono poszukiwania aż do czasu wojny szwedzkiej w 1656 r., później jednak zaniechano znowu górnictwa.

Are you looking for the best website template for your web project? Look no further as you are already in the right place! In our website templates section you will find tons of beautiful designs - for any kind of business and of any style. You are in a unique place - join us today BIGtheme NET
Lwów
Stanisławów
Tarnopol
Przemyśl
Jarosław
Sanok
Krosno
Kraków
Tarnów
Rzeszów
Nowy Sącz
Nowy Targ

 

Skontaktuj się z nami

Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju "Młody Mołodycz"
Mołodycz 35, 37-523 Mołodycz

E-mail:          poczta@molodycz.pl
Telefon:        +48 793 577 794