Przemyśl

Rus. Peremyszl, w dok. Prymsl, Premislia, Peremisl, Premysl, Przemislia, miasto powiatowe między Sanem i Wiarem, jedno z najdawniejszych miast Galicyi, niegdyś stolica udzielnego księztwa przemyskiego, a później główne miasto ziemi przemyskiej. W 1880 r. liczył Przemyśl 22040 mk. Podług wyznania było: 9563 rzym.-kat., 4712 gr.-kat., 7645 izrael., 120 innych wyznań. Podług narodowości: 18839 Polaków, 1659 Rusinów, 1177 Niemców, 76 innych narodowości. Ma Przemyśl dwa biskupstwa: grecko-katolickie r. 1218, i rzymsko-katolickie r. 1375 erygowane, klasztory Franciszkanów, Reformatów i Panien Benedyktynek. Nowy most na Sanie i okazałe budowle dworca kolei żelaznej, upiększają nadzwyczaj to amfiteatralnie położone miasto, które nadto zdobi kilka wspaniałych kościołów. Na pobliskiej tak zwanej „Capiej Górze”, są ruiny starożytnego zamku z podziemnemi lochami, które aż do Sanu sięgać mają. Przemyśl jest miejscem urodzenia kilku uczonych polskich: błogosławionego  Stanisława, któren w świątobliwym powołaniu opowiadania ewangelii dziczy tatarskiej r. 1240 poniósł śmierć męczeńską, Andrzeja Wargockiego zawołanego kaznodziei, filozofa i kilku dzieł autora, Stanisława Dybowskiego biegłego fizyka i lekarza królewskiego, Marcina Krowickiego plebana w Sądowej Wiszni, później ministra Arianów i Jędrzeja Ulanickiego znakomitego pisarza w XVII w.

W dziejach kraju ważną rolę odgrywa Przemyśl jako punkt graniczny, w którym ścierały się sąsiadujące narody: Węgrzy, Rusini i Polacy. W r. 981 bowiem przez Włodzimierza W. księcia kijowskiego zajęty, będąc już wtedy okazałem i obwarowanem miastem, pozostał od tego czasu w posiadaniu książąt ruskich, chociaż pobliska Polska do tego prawa dawniejsze rościła i takowe często zbrojną ręką popierała. I tak przez Bolesława Chrobrego w r. 1018 nazad wywalczony, stał się odtąd widownią częstych bojów i oblężeń. Już 1026 r. odebrał Jarosław I. ks. halicki miasto napowrót, gdzie też założył swą rezydencyę. Tak ścierali się tu wojownicy polscy za Bolesława Śmiałego w r. 1070, Kazimierza II. w 1170 i Leszka Czarnego w 1280 r., aż Kazimierz W. zająwszy ziemię przemyską prawem dziedzictwa, po ostatnim księciu ruskim, połączył ją z Polską w 1340 r. Przemyśl doświadczył także kilka pamiętnych oblężeń: r. 1098 przez Węgrów, a r. 1648 przez Tatarów i Kozaków; ale Węgrów odparli Rusini z sprzymierzonymi Kumanami, Tatarów i Kozaków zaś Korniakt, dziedzic bliskiej włości Żurawice, pobił pod murami tego miasta, z której epoki też i opodal na wzgórzu wznoszący się okazały kopiec bierze swój początek. Po powtórnym zdobyciu przez Kazimierza W. w 1340 r., w niedługim czasie zagarnięty atoli przez Węgrów, odzyskany został dopiero przez królowę Jadwigę r. 1390 mocą oręża. W następnych wiekach był Przemyśl jako twierdza często przez tłumy Tatarów i Wołochów najeżdzany (1498, 1502, 1524, 1575, 1624 i 1648), naostatek r. 1656 od Szwedów, a r. 1657 od Rakoczego na czele Siedmiogrodzian, przez 5 tygodni bezskutecznie w oblężeniu trzymany.

Ludność miasta podobnie jak i innych miast czerwono-ruskich była różnoplemienną. Obok Rusinów i Polaków osiedlali się tu Niemcy i Żydzi a nie brakło osadników z innych narodowości. W pierwszych czasach po przyłączeniu Przemyśla do Polski mają przewagę Niemcy, którzy osiedlają się tu jako kupcy i rzemieślnicy. W ciągu wieku XVI polonizacya tej różnoplemiennej ludności została ukończoną. W dokumencie z r. 1625, mocą którego burmistrz i rajcy miasta nadają ustawy cechowi złotników, malarzy i konwisarzy, czytamy: „Polskim albo łacińskim a nie inszym językiem mają gadać w cechu pod winą funta wosku, excepto żeby nie umiał po polsku albo po łacinie, tedy takiemu wolno mówić językiem przyrodzonym i tłumacza wolno mu mieć, jeśliby w cechu nie znalazł się, coby język jego rozumiał”. Żydzi osiedli tu prawdopodobnie na podstawie przywileju Kazimierza W., nadanego w r. 1367 żydom na Rusi i w Małopolsce. W XV w. posiadali oni ulicę w obrębie muru obronnego, zajmowali się drobnym handlem i płacili daninę staroście. W r. 1542 było 18 rodzin żydowskich; z tych tylko 7 posiadało domy przy ulicy Żydowskiej. Od tego czasu wzrasta liczba żydów. W 1559 r. udziela im Zygmunt August przywilej na swobodne osiedlanie się w mieście i na wolność handlu. Około tego czasu rozpoczynają budowę synagogi. W r. 1576 nadał Stefan Batory tutejszej gminie izraelickiej zupełny samorząd. Gmina izraelicka istniała zupełnie odrębnie, samoistnie i niezależnie obok chrześcijańskiej, a żydzi przemyscy nazywali się obywatelami „żydowskiego miasta Przemyśla”, a jako tacy wolni od wszelkich ciężarów miejskich, opłacali jedynie podatek staroście. Wśród takich stosunków gmina chrześcijańska upadała, co wywołało walkę o byt zagrożony, której odbiciem są ślady w aktach sporów, prowadzonych wieki całe. Po rozbiorze Rzpltej stanowili żydzi pod rządem austryackim odrębną gminę, bez równouprawnienia z chrześcianami, które uzyskali po wprowadzeniu rządów konstytucyjnych od roku 1867. Obecna izraelicka gmina wyznaniowa urządzona jest na podstawie statutu z roku 1874. Należą do niej wszyscy izraelici zamieszkali w Przemyślu i w tych miejscowościach powiatu przemyskiego, w których nie ma samoistnej izraelickiej gminy wyznaniowej.

Are you looking for the best website template for your web project? Look no further as you are already in the right place! In our website templates section you will find tons of beautiful designs - for any kind of business and of any style. You are in a unique place - join us today BIGtheme NET
Lwów
Stanisławów
Tarnopol
Przemyśl
Jarosław
Sanok
Krosno
Kraków
Tarnów
Rzeszów
Nowy Sącz
Nowy Targ

 

Skontaktuj się z nami

Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju "Młody Mołodycz"
Mołodycz 35, 37-523 Mołodycz

E-mail:          poczta@molodycz.pl
Telefon:        +48 793 577 794